Nascholing voor en door zorgprofessionals

Het EEG is een van de belangrijkste hulpmiddelen bij epilepsiediagnostiek. De waarde ervan berust op het herkennen van interictale pieken en piekgolfcomplexen. Als gewaakt wordt voor overinterpretatie, is het een onderzoek met hoge specificiteit, maar de sensitiviteit is matig. Een normaal interictaal EEG sluit de diagnose epilepsie niet uit, maar een aanvalsregistratie is vrijwel altijd diagnostisch.

Het rationeel voorschrijven van een anti-epilepticum betekent het kritisch afwegen van de karakteristieken van de patiënt zoals leeftijd, geslacht, type epilepsie, effect en bijwerkingen van eerdere anti-epileptica, comorbiditeit en comedicatie, en de eigenschappen van het anti-epilepticum zoals indicatiegebied, effectiviteit, bijwerkingen, interactiegevoeligheid, doseerfrequentie en de beschikbare farmaceutische toedieningsvormen. Het is uitermate belangrijk deze afwegingen samen met de patiënt te maken en te evalueren. In dit artikel wordt ingegaan op de overweging om anti-epileptica te starten of te staken, de keuze van het anti-epilepticum gerelateerd aan de aanvals- en epilepsieclassificatie, de bijwerkingen, het gebruikersgemak en het werkingsmechanisme. Hierbij worden met name die middelen besproken die genoemd worden in de Nederlandse richtlijn epilepsie.

Er zijn veel argumenten om aan een directe overgang van een migraine(aura) naar epilepsie binnen één aanval en dus aan het concept van ‘migralepsie’ te twijfelen: Van vrijwel alle gepubliceerde gevallen van ‘migralepsie’ is het aannemelijk dat het vanaf het begin (occipitale) epilepsieaanvallen waren die begonnen met visuele symptomen die leken op migraineaura’s. Er zijn dan ook veel casus gepubliceerd waarin visuele symptomen die klinisch goed leken te passen bij een migraineaura (inclusief lange duur, bijkomende hoofdpijn en autonome ontregeling), met aanvalsanalyse middels EEG toch bleken te berusten op een (occipitale) epileptische aanval met visueel (epileptisch) aura.

Aan de hand van een casus van een 2-jarige jongen die een zeer moeilijk te behandelen febriele status epilepticus doormaakt worden behandeling en diagnostische overwegingen besproken in het acute stadium. Spoedige agressieve behandeling van een status epilepticus is van groot belang. Het klinische beloop illustreert een hemiconvulsie-hemiplegie-epilepsie (HHE-)syndroom, een zeldzaam en ernstig epilepsiesyndroom.

Mensen met epilepsie moeten in het dagelijks leven rekening houden met belangrijke beperkingen. Behalve de bekende consequenties voor rijgeschiktheid zijn er minder bekende restricties op het gebied van werk (gevaarlijke beroepen, scheep- en luchtvaart), recreatie (watersport, niet-gemotoriseerde luchtvaart) en maatschappelijke betrokkenheid (bloed doneren). Artsen en paramedici die mensen met epilepsie willen adviseren krijgen soms te maken met conflicterende belangen. Enerzijds wil een behandelaar zijn patiënt optimaal helpen, anderzijds is er de maatschappelijke taak om mensen met epilepsie te wijzen op de geldende regels. Restricties kunnen een reden zijn om informatie suboptimaal met de behandelaar te delen. Voor een optimale begeleiding is het essentieel dat de hulpverlener kennis heeft van de geldende wetten en regels, evenals van de procedures die mensen met epilepsie moeten doorlopen om (on)geschikt verklaard te worden.

Epilepsie kent een breed scala aan oorzaken. Vrijwel elke aandoening die aanleiding kan geven tot corticale prikkeling kan een epileptisch insult induceren. In dit artikel ligt de focus op pathologie die typisch met epilepsie is geassocieerd en door middel van beeldvorming geïdentificeerd kan worden. Doel is het verkrijgen van inzicht in de oorzaken van epilepsie die op radiologische beeldvorming zichtbaar zijn. Epileptogene hersenafwijkingen die op computed tomography (CT) en/of magnetic resonance imaging (MRI) zichtbaar zijn kunnen grofweg worden ingedeeld in ontwikkelingsstoornissen en verworven aandoeningen (tabel 1). Zoals te verwachten komen ontwikkelingsstoornissen en stofwisselingsziekten veelal relatief vroeg tot uiting (kinderleeftijd of jong volwassen) en verschuift het spectrum naar verworven aandoeningen in de adulte populatie. In dit overzichtsartikel is er verder specifiek aandacht voor tumoren die typisch met epilepsie geassocieerd zijn, traumatische afwijkingen met corticale prikkeling, mesotemporale sclerose en vasculaire aandoeningen. Als laatste is er aandacht voor specifieke afwijkingen die postictaal gezien kunnen worden op MRI-opnamen.