Projectieve identificatie in groepen; een therapeutisch potentieel

| 01 december 2019

In dit artikel werken we vanuit een algemene beschrijving van groepsprocessen naar een specifiek fenomeen binnen de context van een relatie, namelijk projectieve identificatie (PI). We spreken van projectieve identificatie wanneer een ondraaglijk gevoel of deel van het Zelf wordt geprojecteerd in de ander. De relatie is de drager van het fenomeen. In dit artikel streven wij ernaar een heldere omschrijving van het fenomeen te geven waarmee vooral de clinical practitioner uit de voeten kan. Vaak worden wij als (groeps)psychotherapeuten geconfronteerd met de weerbarstige realiteit en dat het toepassen in de praktijk van een theoretisch moeilijk grijpbaar fenomeen een stevige uitdaging vormt. 'Ik dacht dat ik het begreep, maar nu glipt het toch weer door mijn vingers', is vaak de gedachte bij het hanteren van psychoanalytische begrippen. Het doel van dit artikel is dan ook inzichtelijk te krijgen wat projectieve identificatie is, hoe deze zich manifesteert in behandelgroepen, en hoe de groepspsychotherapeut dit kan hanteren c.q. hierop kan interveniëren. We doen dit door een keuze te maken uit de literatuur, waarin er vele definities zijn te vinden van PI. De keuze is volgens ons helder en hanteerbaar in de praktijk van de groepsbehandelaar. Tevens reiken we een opsomming aan hoe men kan identificeren wat PI is en hoe deze in een groep tot uiting komt. We gaan mee in de stelling dat zo’n primitief fenomeen toch bewerkbaar is, zodat de groep ervan kan profiteren. Vervolgens zetten we uiteen hoe de groepsleider zou kunnen handelen. Dit alles ondersteunen we met klinische vignetten.