Nascholing voor en door zorgprofessionals

Middelenmisbruik onder werknemers is lastige materie, zowel voor de werkgever, de werknemer in kwestie als de bedrijfsarts. De ontkenning van het probleem, het stiekeme gebruik, het opvangen van de signalen op de werkvloer: het stelt eenieder voor een grote uitdaging. De bedrijfsarts voelt zich niet altijd even comfortabel bij deze problematiek. Begrijpelijk, want er komt veel meer bij kijken dan bij meer reguliere gezondheidsproblemen van werknemers. Er moet gewerkt worden in een complex krachtenveld gevormd door de vaak niet al te bereidwillige werknemer, de werkgever die duidelijkheid wil en dat alles strak binnen de wettelijke kaders. De bedrijfsarts dient bij werknemers met middelenproblematiek binnen dezelfde wettelijke kaders te blijven als bij overige ziekten. Gerichte diagnostiek, testen en monitoring van gebruik is mogelijk, mits de werknemer geïnformeerde toestemming heeft gegeven. Bedrijven kunnen door de bedrijfsarts worden geassisteerd in het opzetten van een nieuw alcohol- en drugsbeleid (middelenbeleid), wat voor alle partijen vaak een zeer zinvolle exercitie blijkt te zijn. Een concrete casus schetst een mogelijke aanpak bij een werknemer met middelenmisbruik.

In toenemende mate heb ik op mijn spreekuur te maken met mensen die vastgelopen zijn, of dreigen vast te lopen, als gevolg van problematisch gebruik van alcohol. Volgens onderzoek is in 2003 10,3% van de Nederlandse bevolking van 16 t/m 69 jaar probleemdrinker. Best veel. Ik vind het lastig. Wat is nou eigenlijk problematisch alcoholgebruik? Waar ligt de grens? Hoe kom ik daar achter bij mijn cliënten, maar ook voor mij persoonlijk? En wat kun je er dan aan doen?

Popartiesten leiden een kwetsbaar bestaan en zijn blootgesteld aan verschillende gezondheidsrisico’s die samenhangen met het leven als popster. De mortaliteit onder popartiesten ligt een factor twee tot drie hoger dan in de algemene bevolking, met als hoofdoorzaak overdosering door alcohol en drugs. Uit literatuuronderzoek blijkt dat er meerdere determinanten bestaan die causaal maar zeker conditioneel een rol spelen bij het overlijden van popartiesten. Opvallend is het geleidelijke verlies van de geestelijke en lichamelijke balans. Het resulteert in aftakeling en toename van afhankelijkheid van alcohol en drugs waarvoor men soms de ultieme prijs betaalt. In deze bijdrage wordt door middel van de analyse van een casus de vraag beantwoord of sprake is van een nieuwe beroepsziekte onder popartiesten. Daarvoor worden de vijf meldingscriteria van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten gebruikt. Wij voegen een zesde criterium toe: aandacht voor behandeling en begeleiding. Met de beschrijving van een nieuwe beroepsziekte is immers ook de roep om preventie geboren. Goede zorg voor artiesten is van levensbelang en hier ligt een wettelijke taak voor de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde.

SOLK staat voor somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten. Ernstige SOLK speelt een rol bij 15% van het langdurig verzuim en draagt bij tot een vertraagd functioneringsherstel. SOLK is vooral een werkhypothese voor de (bedrijfs)arts. Voordat gesteld kan worden dat sprake is van SOLK, moeten volgens de richtlijn somatische en psychiatrische verklaringen worden uitgesloten. Daarna kan SOLK als werkhypothese worden aangehouden en wordt gekeken wat onderhoudende factoren zijn. Het SCEGS-model is voor de exploratie het meest geëigend. De aanpak voor interventies is trapsgewijs, begint met goede uitleg en wordt waar nodig vervolgd met een monodisciplinaire interventie en bij zwaardere problematiek met een multidisciplinaire interventie. Bij specifieke en hardnekkige patronen kan verwijzing naar gespecialiseerde ggz aangewezen zijn.

Verslaving en misbruik van genotmiddelen komen veel voor, ook onder de beroepsbevolking. Beschreven wordt wat de meest effectieve manier is om gebruikers tot gedragsverandering te bewegen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het formuleren van een zorgvuldig alcohol- en drugsbeleid, aan testen en aan het juridisch kader, waarbij in het bestuursrecht geen rekening wordt gehouden met wetenschappelijke inzichten over verslaving.

Het toepassen van EBM in de praktijk omvat vijf stappen die u als bedrijfs- of verzekeringsarts kunnen helpen bij het beantwoorden van uw praktijkvragen. Na het formuleren van een beantwoordbare vraag naar aanleiding van uw praktijkprobleem, het opstellen van een zoekstrategie en het beoordelen van de methodologische kwaliteit, komen in dit afsluitende artikel het interpreteren van evidence en het trekken van conclusies aan bod. Hiervoor is het van belang te weten wat de grootte van het effect is, hoe precies het effect gemeten is (uitgedrukt als betrouwbaarheidsinterval), wanneer sprake is van een klinisch relevant effect en wat de kwaliteit is van het totaal aan evidence (alle studies samen die een antwoord op uw vraag geven). Voor het bepalen van de kwaliteit van de evidence laten wij u kennismaken met de GRADE-systematiek. Dit is een veelgebruikte methode om systematisch en transparant het totaal aan evidence samen te vatten en conclusies te formuleren.