Nervus

De aansturing van de motorische hersenzenuwkernen vanuit de hemisferen vereist samenwerking van gebieden in alle hersenkwabben, thalamus, vestibulaire systeem, cerebellum en basale ganglia. Een stoornis die zich craniaal van de hersenzenuwkernen voordoet leidt tot een supranucleaire oogbewegingsstoornis. Bij corticale laesies is er altijd sprake van een geconjugeerde blikdeviatie, meestal van tragere saccaden en van gestoorde oogvolgbewegingen. Laesies in de basale ganglia verstoren de fijnregeling van de signalen die vanaf de cortex naar de hersenstam gestuurd worden, waardoor objecten soms moeilijk door het blikveld gevolgd kunnen worden. Laesies in het vestibulaire en pontocerebellaire systeem leiden tot problemen met fixatie van het beeld bij bewegingen van het hoofd. Neurodegeneratieve ziekten kunnen leiden tot een scala van oogbewegingsstoornissen die soms subtiel en aspecifiek zijn, en soms juist pathognomonisch voor de aandoening. Het correct kunnen beoordelen van de oog(volg)bewegingen is daarom belangrijk voor het herkennen van diverse ziektebeelden en het inzetten van aanvullende diagnostiek.

Corticale verwerking van visuele informatie is een complexe aangelegenheid met verschillende fasen en locaties. Grosso modo kan er onderscheid gemaakt worden in visuele informatie over aard, vorm en kleur (wat-informatie) en over locatie en beweging (waar-informatie). De eerstgenoemde informatie volgt een occipitotemporale, de tweede een occipitopariëtale route. Bij de wat-stoornissen is het noodzakelijk problemen in waarneming, associatie en benoemen te onderscheiden om begrip voor het probleem van de patiënt te hebben. Bij de waar-stoornissen is de patiënt als het ware ziende blind omdat hij zijn aandacht niet kan richten op een voorwerp en geen idee heeft over de ruimtelijke locatie. Ten slotte zijn er positieve fenomenen waarbij het zenuwstelsel eigen informatie maakt of terughaalt op ongelegen momenten. Veel van deze stoornissen zijn niet zeldzaam en verdienen aandacht van (onder anderen) de neuroloog, om zo de patiënt en familie goed te kunnen begeleiden.

De hoofdlijn van het artikel van Biousse en Newman wordt gevormd door een beschrijving van klinische kenmerken, oorzaken en behandeling van de meest voorkomende opticusneuropathie bij ouderen: de ischemische opticusneuropathie (ion). Dit artikel verdient aandacht in verband met het frequente vóórkomen van ion en de zwaarwegende gevolgen die deze aandoening kan hebben: permanente blindheid van beide ogen.

Visual evoked potentials (vep’s) zijn elektrische potentialen die door korte visuele stimuli in de visuele cortex gegenereerd worden. Al in de beginjaren van het eeg (elektro-encefalogram) werden ze in de occipitale afleidingen opgemerkt.

Verminderde visus, gezichtsvelduitval of dubbelbeelden worden regelmatig gezien binnen de neurologische praktijk, met als voorbeelden een hemianopsie bij een beroerte, dubbelzien of tijdelijke visuele verstoringen bij een migraineaura op basis van cortical spreading depression (csd).