Nurse Academy O&T

Ondervoeding komt vaker voor dan gedacht en is niet altijd direct zichtbaar. Zelfs bij overgewicht kan er sprake zijn van ondervoeding. De oorzaken zijn niet altijd duidelijk. Ondervoeding is een probleem in de Nederlandse gezondheidszorg. Uit cijfers van de Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (LPZ) blijkt dat 20 tot 25% van de verpleeghuispatiënten en 15 tot 20% van de thuiszorgcliënten ondervoed is. We spreken van ondervoeding bij meer dan 5% onbedoeld gewichtsverlies in de voorafgaande maand of meer dan 10% onbedoeld gewichtsverlies in de voorafgaande zes maanden en/of bij een BMI <18,5 bij ouderen vanaf 65 jaar. Ondervoeding ontstaat als een patiënt te weinig voedingsstoffen (met name eiwitten) binnenkrijgt, soms door een verhoogde behoefte. Dit leidt tot afname van gewicht en spiermassa en tot extra complicaties na medische behandeling, verminderde weerstand, slechte wondgenezing, verhoogde kans op infecties en verminderde kwaliteit van leven. Verschillende onderzoeken tonen aan dat ondervoeding bovendien leidt tot substantieel hogere kosten van de gezondheidszorg en meer sterfte. Vroege herkenning en behandeling zijn noodzakelijk om deze negatieve gezondheidsgevolgen te voorkomen. De belangrijkste risicogroepen voor ondervoeding zijn ouderen, chronisch zieken, oncologische patiënten en patiënten voor en na een ziekenhuisopname.

Ernstige COPD is een complexe longaandoening, die voor de cliënt bij het verdere beloop van de ziekte een hoge ziektelast meebrengt. Kortademigheid bij inspanning, en soms ook in rust, en het optreden van longaanvallen verminderen de kwaliteit van leven. Cliënten hebben veelal moeite met het uitvoeren van de behandeling, met name de niet-medicamenteuze kant als stoppen met roken en in beweging blijven. Het met empathie en zonder oordelen begeleiden van mensen met COPD helpt bij het bespreken van gesignaleerde problemen en bij het tijdig (h)erkennen van een longaanval. Hartfalen komt verhoudingsgewijs vaak voor als comorbiditeit bij COPD en kan worden uitgelokt of verergeren door gebruik van een NSAID of prednisolon. Dit wordt niet altijd herkend, omdat de symptomen van longfalen en hartfalen sterk op elkaar kunnen lijken. Samenwerken met de cliënt en met andere disciplines is vanwege de complexiteit van de ziekte van groot belang.

Verhuizen naar een verpleeghuis is vaak een ingrijpende gebeurtenis, die doorgaans om een groot aanpassingsvermogen van (toekomstige) verpleeghuisbewoners en hun sociale omgeving vraagt. Zorgorganisaties staan voor de moeilijke taak ervoor te zorgen dat bewoners zich daar ondanks alles thuis voelen. Hoewel er steeds meer belang wordt gehecht aan het zo gastvrij mogelijk ontvangen en benaderen van verpleeghuisbewoners en hun familieleden, ontbreekt tot op heden een systematisch overzicht van specifi eke elementen die bijdragen aan het thuisgevoel vanuit het perspectief van bewoners zelf. Ook is het thuisgevoel tot nu toe nog maar beperkt vanuit een holistisch perspectief bekeken (zowel vanuit een zorg- als een gebouwde-omgevingsperspectief).

Ouderen zijn als gevolg van leeftijdgerelateerde fysiologische veranderingen vatbaar voor infecties. Bacteriën die infecties veroorzaken worden steeds vaker resistent tegen antibiotica. Het ontwikkelen van nieuwe antibiotica verloopt om diverse redenen heel traag en het arsenaal aan antibiotica dreigt uit te putten. Om resistentieontwikkeling tegen te gaan dienen antibiotica zo zuinig en gericht mogelijk ingezet te worden. Verspreiding van resistente bacteriën moet worden voorkomen door strikte naleving van infectiepreventieprotocollen. De verpleegkundige kan een grote bijdrage leveren aan infectiepreventie. Het meest belangrijk hierbij is een goede basishygiëne, waarvan handhygiëne de belangrijkste maatregel is. In het geval van een bijzonder resistent micro-organisme (BRMO) zijn aanvullende isolatiemaatregelen en soms contactonderzoek noodzakelijk. Een vaak voorkomende BRMO is meticillineresistente Staphylococcus aureus (MRSA). Verspreiding van MRSA komt relatie vaak voor in verpleeghuizen en in de thuiszorg. Door terughoudend antibioticabeleid en een ‘Search&Destroy’-beleid is het MRSA-probleem in Nederland vergeleken met andere landen gelukkig nog gunstig.

Haloperidol is een geneesmiddel dat sinds 1959 veelvuldig wordt voorgeschreven aan patiënten die last hebben van psychotische klachten. Het wordt bijvoorbeeld voorgeschreven aan ouderen met gedragsstoornissen ten gevolge van dementie en delier. Het heeft een sterk sederende en antipsychotische werking en wordt vooral toegepast bij acute psychiatrische opwindingstoestanden en acute psychosen. Verpleegkundigen worden regelmatig geconfronteerd met ouderen met gedragsproblemen. Om ouderen beter te kunnen ondersteunen is het belangrijk dat verpleegkundigen op de hoogte zijn van gedragsproblemen bij ouderen en kennis hebben van de medicatie haloperidol.

Dehydratie is een gezondheidsprobleem dat invloed heeft op de kwaliteit van leven en het risico van mortaliteit en morbiditeit vergroot. Naarmate de leeftijd stijgt, verandert de fysiologie van het lichaam zodanig dat ouderen extra kwetsbaar zijn voor dehydratie. Gezien de vergrijzing zal (het risico van) dit gezondheidsprobleem in de toekomst toenemen. Het tijdig opsporen van dehydratie is van groot belang, opdat de negatieve gevolgen ervan beperkt worden. Een gevalideerd (klinisch) assessment/ meetinstrument is nog niet beschikbaar, maar wel hard nodig, evenals adequate preventie. Van zorgprofessionals wordt up-to-date kennis en een signalerend oog vereist op dit gebied, zowel ten aanzien van thuiswonende als geïnstitutionaliseerde ouderen. Dit artikel schetst een aantal kernpunten in de zorg voor een juiste vochthuishouding bij ouderen.