A&I

Binnen het vakgebied van de loco-regionale anesthesie is de komst van de echografie en daarmee het echo-geleid prikken van perifere en centrale zenuwblokkades de belangrijkste technologische ontwikkeling van de afgelopen twee decennia. Nieuwe technologische ontwikkelingen verbeteren de visualisatie van de naald en vergemakkelijken de inbrengtechniek. De naaldreflectie en dus de zichtbaarheid van de naald is verbeterd door aanpassingen in de echoapparatuur of op het naaldoppervlak. Het inbrengen van de naald wordt vergemakkelijkt door mechanische en elektromagnetische naaldgeleidingsystemen. Ook is de resolutie van het echobeeld verbeterd. Bij toekomstige ontwikkelingen wordt meer gedetailleerde informatie verkregen via de naaldpunt; zo ontstaat meer inzicht over de exacte positie van de naald en het soort weefsel waarin de naaldpunt zich bevindt. Dit zal de echografische loco-regionale anesthesie nog veiliger en effectiever maken.

Door een brug te slaan tussen ingenieurs en medici worden oplossingen gevonden voor medisch-technologische uitdagingen en kunnen nieuwe technologische mogelijkheden in de praktijk getoetst worden. Enkele voorbeelden van deze samenwerking worden beschreven.

Cerebrale schade bij hartchirurgie kan worden veroorzaakt door embolieën. Een embolus kan gasvormig zijn of bestaan uit partikels. Bronnen van gasvormige embolieën zijn te vinden in het extracorporeel circuit (ECC) en het operatieterrein dat is blootgesteld aan de omgevingslucht. Daarnaast kan ook door de anesthesie een luchtembolie worden geïntroduceerd. Preventie kan gelegen zijn in toepassing van membraanoxygenatoren, gebruik van arteriële lijnfilters, oppervlaktecoatings, bubble traps e.d. en toepassing van emboliedetectiesystemen. Een snelle en agressieve behandeling van een gasembolie is essentieel voor het welzijn van de patiënt. Intracoronaire gasembolie na openhartchirurgie kan worden ontdekt door transoesofageale echocardiografie. Het echocardiogram kan wandbewegingsstoornissen en voorbijgaande helderheid van het myocard tonen. Circulatoire ondersteuning met een ECC is een goede behandeloptie bij luchtembolieën tijdens hartchirurgie. De meest effectieve behandeling in de postoperatieve fase bestaat uit decompressie in een hyperbare kamer en mechanische ventilatie met 100% zuurstof.

Het waarborgen van de weefseloxygenatie behoort tot de belangrijkste taken van de anesthesioloog. Door middel van ‘near infrared spectroscopy’ (NIRS) kan niet-invasief een meting van de cerebrale oxygenatie worden verricht op basis van het verschil in lichtabsorptie tussen geoxygeneerd en gedeoxygeneerd hemoglobine in het brein. In hoeverre de meting wordt beïnvloed door extracraniële hemoglobinemoleculen staat ter discussie. De techniek is gemakkelijk aan te brengen, maar des te moeilijker te interpreteren: het is niet aangetoond dat het meten – en optimaliseren – van de cerebrale oxygenatie de prognose voor patiënten verbetert. Het lijkt erop dat de cerebrale NIRS het meest toepasbaar is binnen de carotis- en cardiochirurgie, waarbij het een redelijk alternatief kan zijn voor andere neuromonitoring. Bij overige operaties lijkt het toepassen van cerebrale NIRS vooralsnog niet geïndiceerd.

Op een van onze A&I-bijeenkomsten opperde uitgever Charles Dumas om eens een nummer te wijden aan techniek en apparatuur, want wij hebben toch immers zo’n technisch vak. Ik moest meteen aan Erik denken. Erik Korsten is anesthesioloog-intensivist in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en deeltijdhoogleraar aan de faculteit Elektrotechniek aan de TU Eindhoven, met als aandachtsgebieden beslissingsondersteuning en signaalverwerking in beelden. Erik ging enthousiast in op mijn verzoek om hem te interviewen. Af en toe onderbroken door zijn dienstsein vertelt hij bevlogen over zijn gevarieerde werkzaamheden.

Een Mobiel Medisch Team kan primair op basis van de 112-melding of secundair op verzoek van de reeds gearriveerde ambulancebemanning opgeroepen worden. In de praktijk blijkt dat de toepassing van ‘primaire inzetcriteria’ ruimte tot verbetering geeft bij een aantal meldkamers en dat de gebruikte inzetcriteria een hoog percentage van overtriage met zich meebrengen met een acceptabel (laag) percentage ondertriage. Het oplossen van luchtweggerelateerde problemen, veelal in combinatie met het toedienen van algehele anesthesie, is de meest voorkomende interventie die het MMT prehospitaal uitvoert. De outcome van ongevalsslachtoffers wordt positief beïnvloed door toevoeging van een MMT aan de hoogwaardige ambulancezorg. Meer samenwerking, een kritische beoordeling van de toepassing van de huidige inzetcriteria en door het MMT uitgevoerde interventies moeten leiden tot een efficiënter gebruik van het MMT. Een solide, landelijk dekkende traumaregistratie en meer prehospitaal onderzoek zijn onontbeerlijk.