Nurse Academy O&T

Een gezondheidsprobleem van ouderen staat nooit op zichzelf, maar wordt bepaald en is continu onderhevig aan allerlei lichamelijke, psychische en sociale factoren. Klinisch redeneren bij (kwetsbare) ouderen gaat vooral om het vroegtijdig signaleren van bedreigingen voor de gezondheid, het toepassen van preventieve interventies en in samenspraak met de cliënt komen tot besluitvorming over interventies. Verpleegkundigen maken gebruik van verschillende redeneerhulpen en redeneerschema’s om in alle fasen van het verpleegkundig proces verantwoorde besluiten te nemen. In het volgende artikel wordt de methodiek 'van screening naar zorgplan' toegelicht. In de rubriek casuïstiek (blz 34) wordt de methodiek toegepast op een casus.

Het werken met classificatiesystemen in de verpleegkunde bestaat al lang, toch lijkt het actueler dan ooit. Door de hervormingen in de langdurige zorg wordt er van zorgverleners verwacht dat zij inzichtelijk maken welke zorg ze leveren en waarom. Classificatiesystemen zijn bedoeld om methodisch werken te ondersteunen. Het Omaha System is een classificatie die in Amerika is ontwikkeld en erkend is als zinvol systeem. Het Omaha System is opgebouwd uit drie samenhangende componenten; een assessment op basis van aandachtsgebieden, acties en uitkomsten. Inmiddels wordt het ook in Nederland veelvuldig gebruikt, vooral door thuiszorgaanbieders.

In de leermodule ‘Klinisch redeneren bij (kwetsbare) ouderen; van screening naar zorgplan’ is beschreven op welke manier verpleegkundigen het beloop van specifieke gezondheidsproblemen van kwetsbare ouderen kunnen beïnvloeden. Door het vroegtijdig signaleren van bedreigingen voor de gezondheid en het toepassen van preventieve interventies kunnen gezondheidsproblemen worden voorkomen. Met name stap 4, het diagnostisch assessment, is een proactieve cognitieve vaardigheid in het klinisch redeneren, waaraan hbo-opgeleide verpleegkundigen gestalte kunnen geven. In deze leermodule wordt de methodiek ‘Van screening naar zorgplan’ aan de hand van de casus van mevrouw Hagten uitgewerkt.

Door verplaatsing van zorg van eerste naar tweede lijn wordt er ook in de thuissituatie vaker gebruikgemaakt van toegangswegen voor centrale intraveneuze toediening van vloeistoffen, medicatie, bloedproducten, parenterale voeding of afname van bloedmonsters. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. Behalve de hickman®-katheter(getunneld), picc-lijn (peripherally inserted central catheter), jugularis- of subclaviakatheter, kan er gebruik worden gemaakt van een veneus poortsysteem ook wel TIVAS (= totally implantable venous access system) genoemd. In dit artikel wordt deze laatste mogelijkheid beschreven.

Evidencebased practice betekent dat klinische beslissingen het best genomen kunnen worden door klinische expertise te integreren in het beslissingsproces. Dat betekent dat de zorgprofessional zijn kennis op het vakgebied op peil moet houden. Het zoeken naar literatuur en het beoordelen van die literatuur op de aard van het geleverde bewijs behoort tot de competenties van alle zorgprofessionals en dus ook tot die van de verpleegkundige. Voor het zoeken naar onderzoeksliteratuur kunt u terecht in verschillende databanken, zoals de Cochrane, PubMed en Cinahl. In de databanken worden zoekwoorden met elkaar verbonden met behulp van de zogenoemde Booleaanse operatoren, zoals ‘anD’, ‘or’ en ‘not’. In de onderzoeksliteratuur zijn verschillende soorten bewijsvoeringen te herkennen. De hiërarchie van de bewijsvoering wordt weergegeven in de ‘piramide van evidence’. Het beste bewijs wordt geleverd door metastudies en systematische reviews, omdat zij een overzicht geven van de stand van zaken op dat moment. Methodologisch hoogwaardige onderzoeken worden daarin naast elkaar gezet. De besproken onderzoeken in deze ‘reviews’ zijn meestal randomized clinical trials (rct’s) van hoge kwaliteit. Vandaar dat de enkele rct volgt op de systematische reviews. De reden is dat één enkele rct minder bewijs levert dan bijvoorbeeld vijftien rct’s over hetzelfde onderwerp. Onderaan de piramide van evidence staat de gevalsbeschrijving, waarin maar één geval besproken wordt.

Al jaren wordt gesproken over het verbeteren van de kwaliteit van zorg in de ouderenzorg. Meestal gaat het dan over de ‘technische kwaliteit’, met elk jaar een ander aandachtsgebied: medicatie, hygiëne, vrijheidsbeperkende maatregelen enzovoort. Stuk voor stuk uiteraard belangrijke onderwerpen, die ook zeker tot verbeteringen hebben geleid. De Zweedse banden zijn uitgebannen, medicatieprocessen zijn veiliger; waarbij steeds de veronderstelling leeft dat dit is wat de zorgvrager nodig heeft. Hoe breng je als zorgverlener echter werkelijke ruimte voor kwaliteit van leven van mensen die kwetsbaar zijn en risico’s lopen? Wat doe je wanneer je gebonden bent aan wetgeving en zorgplicht? Hoe ga je om met risico’s die gepaard gaan met de vrijheid van een zorgvrager? Dit artikel gaat op deze vragen in en geeft handreikingen hoe om te gaan met de kansen voor het optimaliseren van de kwaliteit van leven van de kwetsbare zorgvrager.