Praktische Pediatrie

De prevalentie van overgewicht en obesitas bij kinderen neemt nog steeds toe. Ongeveer één op vijf à zes Nederlandse kinderen is te dik. Het overgewicht treedt op steeds jongere leeftijd op. Een ‘zittende’ leef­ stijl en de gehele dag door eten spelen hierin een rol: de balans tussen inname en verbruik van energie is verstoord. Eetgedrag wordt voor een belangrijk deel gestuurd door cerebrale processen en neuro­endocriene factoren die in de vroege jeugd worden aangelegd. Genetische en omgevingsfactoren die deze aanleg beïnvloeden, kunnen een irreversi­ bele invloed uitoefenen op de regulatie van de energiebalans. Variatie in body­mass index wordt voor ongeveer 70% bepaald door erfelijke fac­ toren. Epidemiologische studies laten zien dat er een verband is tussen intra­uteriene en vroege postnatale omstandigheden en de latere kans op overgewicht. In dit artikel bespreken we hoe genetische en omge­ vingsfactoren in verschillende fasen van de ontwikkeling van het kind de regulatie van de energiebalans onomkeerbaar kunnen beïnvloeden.

Het is mogelijk uw werk efficiënt te organiseren als u duidelijke keuzes maakt over uw eigen workload en takenpakket en uw agendaplanning hierop laat inrichten. Kijk voortdurend kritisch naar uw activiteiten en tijdsbesteding. Sommige taken zijn in overleg te delegeren en kunnen binnen vakgroepsverband verdeeld worden. Dit geldt ook voor de onderlinge afstemming van de profielen van de verschillende vakgroepleden en het aanpassen van uw keuzes afhankelijk van de fase waarin uw loopbaan zich bevindt. In de vakgroep dient op basis van respect en vertrouwen te worden samengewerkt. Maak duidelijke afspraken over taakverdeling, sturing en mandatering, visie en beleidsvorming. Organiseer uw vergaderingen efficiënt en maak regels over besluitvorming. Sta met uw vakgroep regelmatig stil bij het professioneel functioneren, de onderlinge samenwerking en de externe representatie. Managementparticipatie vanuit de medische staf is een belangrijke succesfactor voor het moderne ziekenhuis. Een assessment helpt om de geschiktheid van de specialist-manager in te schatten en een specifiek scholingsprogramma in te richten. Naast motivatie, kennis, beschikbare tijd en inzet van de manager, zullen ook draagvlak vanuit de achterban en het mandaat bepalend zijn voor de effectiviteit van de medisch specialist als manager. Maak hieromtrent vooraf goede afspraken.

Obesitas is een toenemend probleem in de westerse wereld en komt ook bij kinderen steeds vaker voor. De voorkeursbehandeling van obe­ sitas is gecombineerde leefstijlinterventie gericht op voeding en bewe­ ging, maar dit geeft vooral bij morbide obesitas vaak een teleurstellend resultaat. Bariatrische (obesitas­) chirurgie geeft bij volwassenen met morbide obesitas een gewichtsreductie van ongeveer 30%, met vermindering van mortaliteit en morbiditeit en een betere kwaliteit van leven. De voorlopige resultaten van bariatrische chirurgie bij kinderen zijn hier­ mee vergelijkbaar. De overwegingen, methoden en potentiële voor­ en nadelen van bariatrische chirurgie bij kinderen worden hier besproken.

Prostaglandinesynthetaseremmers (non-steroidal anti-inflammatory drugs, NSAID’s) worden vaak langdurig gegeven aan kinderen met juveniele idiopatische artritis (JIA). De belangrijkste bijwerkingen bestaan uit gastro-intestinale klachten zoals buikpijn, misselijkheid en verminderde eetlust. Deze klachten zijn de voornaamste reden om te stoppen met NSAID’s, met als gevolg een toename van stijfheid, pijn en gewrichtsklachten bij kinderen met JIA. Bij langdurig gebruik van NSAID’s adviseren wij daarom preventief omeprazol of esomeprazol voor te schrijven om therapietrouw en kwaliteit van leven te verbeteren.

De diagnose obstipatie wordt gesteld op grond van een combinatie van symptomen en bevindingen bij lichamelijk onderzoek. Bij twijfel wordt regelmatig een buikoverzichtsfoto gemaakt. De kwalitatief betere studies laten echter geen meerwaarde zien van het maken van een buikover­ zichtsfoto voor de diagnose obstipatie en de inter­ en intraobserverva­ riabiliteit is hoog. In de richtlijn obstipatie bij kinderen van 0 tot 18 jaar wordt aanbevolen om geen buikoverzichtsfoto te maken om de diagnose functionele obstipatie te stellen.

Het aantal kinderen met overgewicht en obesitas neemt wereldwijd toe, ook in Nederland. Het Franse preventieve epode­programma richt zich behalve op het kind ook op de omgeving van het kind. Zo maakt het de hele gemeenschap bewust van het belang van gezond eten en voldoende bewegen. Hierdoor ontstaat een stimulerende sociale en fysieke omge­ ving waarin bewegen en gezond eten de norm wordt. De epode­aanpak kenmerkt zich door publieke/private samenwerking, sociale marke­ tingstrategieën, bestuurlijk draagvlak op lokaal niveau en wetenschap­ pelijke evaluatie. Het succes van epode heeft in Nederland bijgedragen aan de introductie van het gemeentebrede gezondheidsbevorderende programma Jongeren Op Gezond Gewicht (jogg). In beide programma’s is er voor de jeugdarts, naast signalering en doorverwijzing, ook een belangrijke rol weggelegd in het verkrijgen van draagvlak en bewustwor­ ding in de gemeente.